E-nummers zijn overal in onze voedingsmiddelen, van snacks tot frisdranken en zelfs in zogenaamd “gezonde” drankjes. Deze door de EU goedgekeurde voedseladditieven zorgen voor kleur, smaak, textuur of een langere houdbaarheid. Maar wat als sommige van deze stoffen, die we dagelijks binnenkrijgen via onze favoriete drankjes, mogelijk kankerverwekkend zijn? De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en haar Internationale Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) hebben bepaalde stoffen geclassificeerd als kankerverwekkend (Groep 1), waarschijnlijk kankerverwekkend (Groep 2A) of mogelijk kankerverwekkend (Groep 2B). In dit artikel duiken we in de E-nummers die in dranken voorkomen en door de WHO/IARC in deze categorieën zijn geplaatst, en bespreken we wat dit betekent voor jouw gezondheid.
Wat zijn E-nummers precies?
E-nummers zijn codes die worden toegekend aan voedseladditieven die in de Europese Unie zijn goedgekeurd voor gebruik in voedingsmiddelen en dranken. Ze omvatten kleurstoffen, conserveermiddelen, zoetstoffen, emulgatoren en smaakversterkers. Hoewel deze stoffen uitvoerig worden getest door instanties zoals de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA), blijven sommige E-nummers controversieel, vooral als ze in verband worden gebracht met gezondheidsrisico’s zoals kanker.
De WHO en IARC classificeren stoffen op basis van het beschikbare wetenschappelijke bewijs. Groep 1 omvat stoffen waarvan bewezen is dat ze kanker veroorzaken bij mensen, zoals asbest of tabaksrook. Groep 2A (waarschijnlijk kankerverwekkend) en Groep 2B (mogelijk kankerverwekkend) omvatten stoffen met respectievelijk sterk of beperkt bewijs voor kankerverwekkendheid. Laten we kijken naar E-nummers in dranken die in deze categorieën vallen.
E-nummers in Dranken met een Kankerverwekkend Label Hoewel de meeste E-nummers als veilig worden beschouwd binnen de toegestane dagelijkse inname (ADI), zijn er enkele additieven in dranken die vragen oproepen vanwege hun classificatie door IARC. Hieronder bespreken we de belangrijkste.
- E951 – Aspartaam (Groep 2B: Mogelijk kankerverwekkend) Aspartaam, een kunstmatige zoetstof, is een van de meest gebruikte E-nummers in suikervrije frisdranken, light-dranken, energiedranken en zelfs sommige vruchtensappen. In 2023 classificeerde IARC aspartaam als “mogelijk kankerverwekkend” (Groep 2B) op basis van beperkt bewijs dat het in verband kan worden gebracht met leverkanker bij mensen. Dit leidde tot wereldwijde discussies over de veiligheid van deze zoetstof.
Aspartaam wordt afgebroken in het lichaam tot stoffen zoals fenylalanine, aspartaanzuur en methanol. Hoewel methanol in kleine hoeveelheden in veel voedingsmiddelen voorkomt, zoals fruit, suggereren sommige studies dat hoge doses methanol mogelijk schadelijk zijn. De EFSA stelt dat aspartaam veilig is binnen de ADI van 40 mg per kg lichaamsgewicht, maar critici wijzen op de cumulatieve blootstelling door het wijdverbreide gebruik in dranken.
Voor consumenten betekent dit dat het drinken van een blikje light-frisdrank waarschijnlijk geen probleem is, maar regelmatige consumptie van meerdere aspartaambevattende producten de inname kan verhogen tot zorgwekkende niveaus, vooral voor mensen met een verhoogd kankerrisico. Het is ook belangrijk om op te merken dat de IARC-classificatie geen definitief bewijs van kankerverwekkendheid inhoudt, maar eerder een oproep voor verder onderzoek.
- E150 – Karamelkleurstoffen (E150c en E150d, Groep 2B: Mogelijk kankerverwekkend) Karamelkleurstoffen (E150a, E150b, E150c en E150d) worden gebruikt om dranken zoals cola, ijsthee en sommige alcoholarme bieren hun kenmerkende bruine kleur te geven. Van deze vier varianten zijn E150c (ammoniakkaramel) en E150d (sulfietammoniakkaramel) door IARC geclassificeerd als mogelijk kankerverwekkend (Groep 2B). Dit komt door de aanwezigheid van een bijproduct, 4-methylimidazool (4-MEI), dat ontstaat tijdens de productie van deze kleurstoffen.
Studies hebben aangetoond dat 4-MEI bij dieren in hoge doses kanker kan veroorzaken, met name longtumoren. Hoewel het bewijs bij mensen beperkt is, heeft de classificatie geleid tot bezorgdheid over de veiligheid van dranken die deze kleurstoffen bevavend. In sommige landen, zoals de VS, zijn limieten gesteld aan de hoeveelheid 4-MEI in voedingsmiddelen, maar in de EU zijn de regels minder streng.
Consumenten kunnen E150c en E150d vinden in populaire frisdranken zoals cola’s en sommige donkere bieren. Het is echter lastig om de exacte hoeveelheid 4-MEI in een drank te bepalen, omdat dit niet op het etiket staat. Het risico lijkt laag bij matige consumptie, maar frequente drinkers van deze dranken lopen mogelijk een verhoogd risico.
- E249 en E250 – Kalium- en Natriumnitriet (Groep 2A: Waarschijnlijk kankerverwekkend) Hoewel nitrieten zoals E249 (kaliumNitriet) en E250 (natriumnitriet) vaker in vleesproducten worden gebruikt, kunnen ze ook in sommige dranken voorkomen, zoals bepaalde gearomatiseerde waters of dranken met een “vleesachtige” smaak (bijvoorbeeld bacon-gearomatiseerde frisdranken). IARC heeft nitrieten in bewerkte voedingsmiddelen geclassificeerd als waarschijnlijk kankerverwekkend (Groep 2A), vooral vanwege hun rol in de vorming van nitrosaminen, chemische verbindingen die in verband worden gebracht met maag- en darmkanker.
In dranken is de aanwezigheid van nitrieten zeldzaam, maar het is belangrijk om op te merken dat nitrieten in combinatie met andere stoffen, zoals eiwitten, in het lichaam kunnen reageren en schadelijke verbindingen kunnen vormen. Consumenten die dranken met deze additieven consumeren, moeten zich bewust zijn van de cumulatieve blootstelling, vooral als ze ook bewerkte voedingsmiddelen eten.
Wat betekent dit voor consumenten?
De classificatie van deze E-nummers als mogelijk of waarschijnlijk kankerverwekkend betekent niet dat je onmiddellijk moet stoppen met het drinken van je favoriete frisdrank. De IARC-classificaties zijn gebaseerd op het beschikbare bewijs en houden geen rekening met de hoeveelheid die je consumeert. De EFSA en andere voedselautoriteiten stellen strikte limieten aan de toegestane hoeveelheden van deze additieven, en bij normaal gebruik vallen de risico’s waarschijnlijk mee.
Toch is het verstandig om bewust om te gaan met je consumptie. Hier zijn enkele tips om je blootstelling aan mogelijk risicovolle E-nummers te verminderen:
Lees etiketten zorgvuldig: Controleer de ingrediëntenlijst van dranken op E951, E150c, E150d, E249 en E250. Kies waar mogelijk voor dranken met natuurlijke alternatieven, zoals suiker in plaats van aspartaam.
Matig je inname: Beperk de consumptie van dranken met kunstmatige zoetstoffen en kleurstoffen, vooral als je ze dagelijks drinkt.
Kies voor water of natuurlijke dranken: Water, ongezoete thee of versgeperste sappen bevatten meestal geen E-nummers en zijn een gezonder alternatief.
Blijf op de hoogte: Volg updates van de WHO, IARC en EFSA over de veiligheid van voedseladditieven. Wetenschappelijk onderzoek evolueert, en nieuwe bevindingen kunnen leiden tot strengere regels.
De Rol van Regelgeving en Toekomstig Onderzoek De EU heeft een van de strengste voedselveiligheidssystemen ter wereld, en E-nummers worden regelmatig geëvalueerd. Toch blijven sommige additieven, zoals aspartaam en karamelkleurstoffen, controversieel vanwege tegenstrijdige studies en publieke bezorgdheid. De classificatie van stoffen door IARC helpt regelgevers om prioriteiten te stellen voor verder onderzoek, maar het duurt vaak jaren voordat er voldoende bewijs is om een stof te verbieden of de regels aan te passen.
In de tussentijd is het aan consumenten om geïnformeerde keuzes te maken. Het is ook belangrijk om te erkennen dat kanker een complexe ziekte is die door veel factoren wordt beïnvloed, zoals genetica, levensstijl en blootstelling aan andere chemicaliën. Het drinken van een blikje cola zal op zichzelf geen kanker veroorzaken, maar een dieet dat rijk is aan bewerkte voedingsmiddelen en dranken met controversiële additieven kan op de lange termijn bijdragen aan gezondheidsrisico’s.
Samenvatting
E-nummers zoals aspartaam (E951), karamelkleurstoffen (E150c en E150d) en nitrieten (E249 en E250) worden veel gebruikt in dranken, maar hun classificatie als mogelijk of waarschijnlijk kankerverwekkend door de WHO/IARC roept vragen op over hun veiligheid. Hoewel de risico’s bij matige consumptie waarschijnlijk klein zijn, is het verstandig om bewust om te gaan met je inname en waar mogelijk te kiezen voor natuurlijke alternatieven. Door etiketten te lezen, je consumptie te beperken en op de hoogte te blijven van nieuw onderzoek, kun je weloverwogen keuzes maken voor je gezondheid. In een wereld waar gemak en smaak vaak voorop staan, is het belangrijker dan ooit om te weten wat je drinkt.
Meer kennis over gevaarlijke stoffen?